In deze vaste rubriek neemt een collega je mee naar een dierbare of bijzondere plek in Rotterdam.

(deel 2 van 2)

De grandeur leeft voort

Verscholen achter de levendigheid van de bekende Nieuwe Binnenweg in Rotterdam-West, ligt in het hart van een woonwijk, Het Praktijkcollege (HPC) Centrum. Collega Henk van den Heuvel, werkzaam bij de afdeling Applicatiebeheer Magister, verdiepte zich in de architectuur en de geschiedenis van het gebouw. Lees hier zijn artikel over de bijzondere achtergrond van dit imposante pand in de Schietbaanstraat.

In een weiland

Het schoolgebouw in de Schietbaanstraat 26 werd in 1891 gebouwd, als dépendance van de in 1883 opgerichte Vereniging ‘Industrieschool voor Meisjes’. Een weiland aan de Binnenweg werd als locatie geschikt bevonden, spoedig na de opening van de school werden de landerijen volgebouwd met arbeiderswoningen. Zo ontstond een nieuwe wijk, met nieuwe straatnamen. In de Schietbaanstraat kregen meisjes ‘onderricht in koken, handwerken, weven en het modevak’. De school was bedoeld voor meisjes uit alle lagen van de bevolking, maar door grootschalige kinderarbeid in de armere milieus werden aanvankelijk met name meisjes uit de betere kringen aangemeld. De school heeft in de loop van haar bestaan verschillende namen gekend. In 1950 werd het interieur van het schoolgebouw aangepast. Op alle verdiepingen werden de lokalen aan de achterzijde van het gebouw vergroot, ten koste van de gangruimte. Ook werden het houten trappenhuis en de houten bovenste verdieping door stenen versies vervangen. In de afgelopen twintig jaar kwamen er kunststof kozijnen, nieuwe branddeuren en dakramen, terwijl de kelder weer bruikbaar werd gemaakt. In 2013 werd op verzoek van buurtbewoners de brede grijze stoep vervangen door een frisse geveltuin. Hoewel in het Oude Westen een groot deel van de oorspronkelijke bebouwing is vervangen, houdt de school stand als een rots in de branding. De binding met de wijk is groot.

Ansichtkaart: de school in 1900, met originele dakkapellen

Voorpost: andere tijden, SG de Voorpost (toen nog met een brede grijze stoep)

Een lust voor het oog

Architect is A.W. Meyneken, veel van de door hem ontworpen gebouwen staan op de Gemeentelijke- of Rijksmonumentenlijst. Liefhebbers smullen van zijn werk, want Meyneken hield wel van een neorenaissance-versierinkje. De overweldigende voorgevel is rijkelijk aangekleed. De drie vensters in de tweede bouwlaag bevatten boogvelden, onder kinderkopjes wordt verwezen naar het bouwjaar en de oorspronkelijke functie van de school: Kunst, Anno 1891 en Industrie. Het gebouw bestaat uit vier bouwlagen, waarvan de bovenste een (mansarde)kapverdieping is. De vensters op de tweede en derde verdieping zijn versierd met hanenkammen. Opvallend is dat de oorspronkelijke dakkapellen al rond 1900 plaats moesten maken voor meer praktische vensterramen. In de voorgevel is een band van rood, geel en grijs siermetselwerk aangebracht, met leeuwenkopjes op de hoeken en in het midden een natuurstenen reliëf. Meyneken leverde geen half werk, ook de achtergevel is een lust voor het oog. De situering van het trappenhuis en de lokalen zijn daar duidelijk afleesbaar. De vensters van het trappenhuis worden geaccentueerd door een trapgevel, voorzien van een ruitvormige toppilaster. De ruimtelijke indeling bestaat uit een trappenhuis in het midden met de grote lokalen aan de voor- en achterzijde van het pand. De gang is parallel aan de voorgevel geplaatst, de ingang van het gebouw is inpandig.

De voorkant van het gebouw, met 'hanenkammen' boven de ramen

De achtergevel: geen half werk

Een gedenksteen voor een ridder

In 1905 werd Rotterdam bezocht door Emma, in die dagen aangeduid als de Koningin-Moeder. Vlak voor haar vertrek, staande op het balkon van de trein, bekende zij burgemeester s’Jacob: 'Ik vind Rotterdam mooi'. Haar ontboezeming was natuurlijk mede ingegeven door haar bezoek aan de Schietbaanstraat. In de krant van 6 mei stond geschreven: ,,Het bezoek aan de Industrieschool voor Meisjes was zeker wel ’t aardigste nummer van ’t uitgebreid programma, want in dit overal met planten en bloemen versierde huis, waren een paar honderd bekoorlijke jonge meisjes, in alle schakeeringen, van blonden tot brunetten, bezig aan ’t bevallig werk met de naald.” Bij haar vertrek sprak Emma vleiende woorden, in het bijzonder gericht aan Cornelia Agatha Duker. Een gedenksteen in het trappenhuis herinnert nog altijd aan die eerste directrice van de school, afkomstig uit Enkhuizen. Bijna een kwarteeuw lang beijverde zij zich voor het opvoeden van de meisjes. De steen werd onthuld op 8 september 1923, twee jaar nadat deze ‘Ridder in de Orde van Oranje-Nassau’ op 66-jarige leeftijd was overleden. Aanwezig bij de sobere plechtigheid waren de beroemde advocaat B.C.J. Loder, medeoprichter van de vereniging, enkele familieleden van Cornelia Agatha, oud-bestuursleden, en de directrice met haar leraressen. ,,Van mejuffrouw Duker ging een suggestieve kracht uit, die getuigde van een hooge levensopvatting”, zo sprak Loder.

In het trappenhuis...

... hangt de gedenksteen.

De schatkamer

Via een luik in het plafond, tussen twee verdiepingen, is de schatkamer van de school toegankelijk. Althans, wanneer de conciërge een flinke ladder voor je regelt (bedankt Mitchel). Een tot nu goed bewaard geheim, het is te merken aan de inhoud. Potten, pannen, ministrijkijzers en antieke modebladen herinneren aan vervlogen dagen. Stokoude lesroosters zijn te raadplegen, ook gedurende de Tweede Wereldoorlog gingen de lessen door. Eveneens aanwezig zijn de notulen van het werkoverleg, de correspondentie met het personeel, diverse bouwtekeningen en de jaarverslagen. Compleet vanaf 1885. Zelfs alle aanbestedingen van de complete Rotterdamse aannemerij zijn nog aanwezig. Te lezen valt dat alle bouwers van naam stonden te popelen om dit meesterwerk van Meyneken werkelijkheid te maken. De nog altijd springlevende grandeur van het gebouw past precies bij de doelstelling van de "Vereeniging": het onderwijs aan deze school verheft de leerlingen en biedt hen een toekomst waarin zij zelf in hun onderhoud kunnen voorzien.

Het archief: een tot nu goed bewaard geheim

In het archief vinden we een schat aan documenten met historische waarde: sommige gaan zelfs terug tot 1885

Henk van den Heuvel