LMC ACADEMIE
Samen Opleiden
Opleidingsschool Rotterdam
Door Coen de Rhoter
LMC-VO vormt sinds 2010 samen met enkele lerarenopleidingen* (lero’s) en Rotterdamse schoolbesturen het samenwerkingsverband Opleidingsschool Rotterdam (OSR). Met andere woorden: Wij zijn de OSR!
Allereerst een toelichting op een aantal begrippen: Samen Opleiden is de overkoepelende landelijke noemer van de samenwerking tussen instituten voor lerarenopleidingen en schoolbesturen, waarbinnen het werkplekleren wordt vormgegeven. Met werkplekleren wordt het praktijkgedeelte (lees: de stage) van de docentenopleidingen bedoeld. Het spreekt voor zich dat LMC-VO haar maatschappelijke verantwoordelijkheid neemt door voldoende, goed ingerichte opleidingsplaatsen te creëren ten aanzien van het oplopende lerarentekort. Het gemeenschappelijke belang binnen de OSR is daarnaast: Studeerbaarheid waarborgen om het aantal bevoegde docenten binnen het Rotterdamse te verhogen. Daarnaast is het natuurlijk gaaf (!) om collega’s uit ‘eigen kweek’ aan te stellen met alle voordelen van dien.
“Wist je trouwens dat de stage 40% van de totale opleiding omvat?”
Het curriculum* van het werkplekleren
Omdat studiejaren en studievoortgang niet lineair verbonden zijn, wordt er binnen het werkplekleren over vier stageniveaus (1 t/m 4) gesproken. Door deze terminologie ontstaat weleens het misverstand dat er een middelbare beroepsopleiding wordt aangeduid, maar niets is minder waar. Wist je trouwens dat de stage op zich, veertig procent van de totale docentenopleiding omvat?
Niveau 1
Niveau 1 vindt plaats in het tweede semester van het eerste studiejaar en staat in het teken van beroepsoriëntatie. ‘Pas ik bij het beroep en past het beroep bij mij?’ zijn dan ook de hoofdvragen waar de docenten in opleiding na afloop van twee opleidingsperiodes antwoord op moeten kunnen geven.
Niveau 2
Niveau 2 begint met ‘co-teaching’*. De docent in opleiding doet mee met de werkplekbegeleider (WPB) door delen van lessen te geven of kleine groepjes te begeleiden. Daarna is het doel om toe te werken naar het geven van hele lessen onder volledige supervisie* van een WPB. Aandachtspunt: Klassenmanagement*.
Niveau 3
In niveau 3 geeft de docent in opleiding ook les onder begeleiding van een WPB waarbij leren differentiëren een prominent aandachtspunt is. Tijdens niveau 3 kiest de WPB voor een begeleidingsstrategie waardoor de mate van zelfstandigheid toeneemt. Denk aan: zelfstandig laten opstarten, delen van lessen verlaten of zelfs beeldcoaching door feedback te geven op basis van video-opnames. Het doel van niveau 3 is dan ook toewerken naar zelfstandigheid.
Niveau 4
Niveau 4, beter bekend als de startbekwaam-stage. Dit is de laatste fase van het werkplekleren. De docent in opleiding wordt vanaf dag één ingeroosterd en handelt (bijna) volledig autonoom. Er is nog wel een WPB die lesbezoeken op verzoek aflegt en fungeert als aanspreekpunt, maar de sleutelwoorden zijn hier begeleiding op afstand.
Nb. Bovenstaande uitwerking heeft betrekking tot de voltijd HBO-bachelors. Om de studeerbaarheid te borgen, is er voor ieder stageniveau een urennorm. Dit begint bij vier en loopt geleidelijk op naar acht lesuren per week. Daarnaast is er afgesproken dat de stageschool ruimte - in tijd - overlaat, zodat de docent in opleiding alle studie-gerelateerde opdrachten van het werkplekleren binnen de stagedagen kan vormgeven (denk bijvoorbeeld aan het portfolio).
“Wij zijn lerarenopleiders (geworden)”
Van toen naar nu
Sinds 2020 is het werkplekleren voor alle voltijdstudenten van de lero’s omgezet naar ‘Samen Opleiden’. Voorheen was dit een keuze waarbij de reguliere stage het alternatief was. Het grote verschil tussen werkplekleren en de reguliere stage van toen, zit hem in het leren op de werkplek en de dubbele hoeveelheid aan tijd die men doorbrengt op de stageschool. Het landelijke streven is dat vanaf 2025 álle docenten in opleiding stage lopen binnen de context van Samen Opleiden. Leerwerktaken zoals deze voorheen in de studentenhandleiding werden genoemd zijn vertaald naar transferdagen en het ‘afvinken’ van competenties is vervangen door de holistische benadering van leerresultaten. Hierdoor is ook de verantwoordelijkheid om de koppeling (transfer) tussen theorie en praktijk te maken bij de werkplekbegeleider, schoolopleider en instituutopleider - komen te liggen. De naamsverandering van begeleider op school (BOS) naar schoolopleider is hierin kenmerkend. Wij zijn lerarenopleiders geworden. Werken en leren, hoe werkt dat? 'De zakelijke kant van een vacature' is een thema van de Opleidingsschool Rotterdam. Onderstaande video is mede mogelijk gemaakt door leerlingen van het Experience College (in samenwerking met Marco Klompmaker, Hanspeter van Daalen en Jesse Loef) en stond centraal tijdens het intermezzo van de transferdag voor stageniveau 2 en 3.
Transferdagen
Dit zijn bijeenkomsten die in het teken staan van de wisselwerking tussen theorie en praktijk. Docenten in opleiding nemen op het instituut vergaarde theoretische onderwijsprincipes mee naar de stageschool, maar hoe die twee werelden op elkaar aansluiten is de vraag. Ervaren docenten in de rol van schoolopleider en instituutsopleider zijn verantwoordelijk om een zinvolle invulling aan deze bijeenkomsten te geven. Zij worden hierbij ondersteund door een centrale coördinator vanuit de OSR. Naast de bekwaamheidsgebieden die door de lero’s zijn gebaseerd op de landelijke kennisbasis (pedagogisch, vakdidactisch en professioneel handelen) zijn het juíst de transferdagen die bij uitstek geschikt zijn om tips en oefeningen vanuit de praktijk mee te geven.
“Een normjaartaak, wat is dat nou weer?”
Enkele voorbeelden zijn: Wist jij al hoe een leerlingvolgsysteem eruit zag, laat staan werkte, voordat je afstudeerde? Op transferdagen behandelen we Magister. Wat is het, hoe werkt het en op welke manier noteer je wat? ‘Jou wil ik na de les nog even spreken!’ zei de docent in opleiding (niveau 2). Dat is op zich al spannend om voor de eerste keer hardop uit te spreken, maar HOE werkt dat gesprek eigenlijk? Op transferdagen wordt er geoefend met gesprekstechnieken. Weet je nog? Je startte in het onderwijs en kreeg bij de voordeur direct een normjaartaak (wat is dat nou weer?). Op transferdagen behandelen we ‘de zakelijke kant’ van een vacature. #ietsmetverwachtingsmanagement
De opleidingsschool
De organisatiestructuur van een opleidingsschool is complex. Die van de OSR al helemaal omdat de OSR met ruim 800 docenten in opleiding (waarvan ca. 25 % binnen LMC-VO) de grootste opleidingsschool van Nederland is. Docenten in opleiding hebben in de praktijk (doorgaans) met vier begeleiders te maken, te weten:
Werkplekbegeleider (WPB)
Dit is de stagebegeleider in eerste lijn. Vanaf niveau 2 wordt iedere docent in opleiding gekoppeld aan een WPB. Gecertificeerde WPB’s zijn bevoegde docenten die training* hebben gevolgd om studenten van adequate feedback te voorzien. Zij doen dit vanuit het gedachtegoed dat er verschillende soorten lerenden zijn binnen deze doelgroep. Ook het koppelen van theorie en praktijk en het inzetten van diverse soorten gesprekstechnieken beheersen zij als geen ander.
Instituutsopleider (IO)
Dit zijn collega’s vanuit het Instituut voor Lerarenopleiding die zijn gekoppeld aan LMC-VO. Ze begeleiden hun studenten tijdens het stageproces, bij het bundelen van bewijzen in het portfolio en hebben een beoordelende rol. Daarnaast hebben zij, zoals eerder beschreven, een uitvoerende rol tijdens transferdagen.
Schoolopleider (SO)
Deze collega is op locatieniveau verantwoordelijk voor het werkplekleren. Een aanvoerder van WPB’s en een soort teamleider van de docenten in opleiding. De SO is van het begin tot eind betrokken bij het totale proces en heeft tijdens de afronding van het stageniveau een beoordelende rol in samenwerking met de IO.
Schoolcoördinator (SCO)
De SCO, ook wel coördinerend schoolopleider genoemd, is eindverantwoordelijk voor het werkplekleren binnen het bestuur dan wel de scholengroep. Een ondersteunende collega voor de SO’s. Wiens werkzaamheden variëren van het borgen van het primaire proces tot het aandragen van beleidsveranderingen teneinde het werkplekleren naar een hoger niveau te brengen.
*Ben je nieuwsgierig naar deze training? Kijk op: https://www.lmcacademie.nl/cursus/training-werkplekbegeleider
Klik hier om je aan te melden voor de LMC-nieuwsbrief Samen Opleiden. Meer weten over de OSR? Kijk op: www.osr.nu of volg de pagina op Linkedin
Een stukje over mijzelf
In 2017 nam ik het stokje van mijn voorganger (Rens van Rossum) over als schoolopleider van Het Zuiderpark College (ZPC). Na zo’n tien jaar als gymleraar met vmbo-leerlingen te hebben gewerkt, kwam ik voor het eerst in aanraking met een ander type lerende, de docent in opleiding. Nieuw, spannend, uitdagend en vooral leuk om te doen! Na twee jaar kreeg ik de kans om in een vestigings-overstijgende rol te stappen. Dit zou betekenen: stoppen met lesgeven en op termijn ook het loslaten van de PR-werkgroep waardoor ik in 2021 ‘afscheid’ nam van die leuke club op het ZPC. Afscheid was het eigenlijk niet, want ik ben nog steeds LMC-collega en als coördinerend schoolopleider ondersteun ik de schoolopleiders van alle locaties. Met andere woorden: het voelt iedere keer als thuiskomen wanneer ik bij ZPC over de vloer kom.
Toekomst
LMC-VO heeft “Samen Groeien” in haar huidige strategienota hoog staan en het rendement van Samen Opleiden draagt hier letterlijk aan bij. Een overdraagbare begeleidingsdynamiek neerzetten, waarin we stageniveau 4 vervlechten met de begeleiding van de startende leraar, is het doel dat ik voor ogen heb. Dit alles teneinde de door ons zelf opgeleide collega’s op maat te ondersteunen, gedurende wat misschien wel de meest kwetsbare periode van hun carrière is.
Coen de Rhoter Schoolcoördinator Samen Opleiden
Toelichting
Lerarenopleidingen De universitaire lero’s uit Leiden, Delft en onze hofleverancier: Het Instituut voor Lerarenopleidingen van de Hogeschool Rotterdam. Co-teaching Samen lesgeven. Curriculum Het leerplan van een school of opleiding. Klassenmanagement De manier waarop een leerkracht zijn onderwijs organiseert. Supervisie Begeleiding die gericht is op het leren van werkervaringen.
Meer weten? Wil je een studiedag laten organiseren door de LMC Academie of ben je benieuwd naar ons volledige cursusaanbod? Neem dan een kijkje op onze website, of neem contact met ons op via info@lmcacademie.nl. Wij zijn er om jou te helpen.
